Akıllıca planlanmış para yönetimi matematikten daha fazlasını gerektirir.Bunu rakamlarla izah edemezsiniz.Psikolojik ve duygusal etkenler başarı yolunda engeldir.Esasında kural çok basit;kazandığından az harca ve erken ve sık sık yatırım yap ki emekli olduğunda rahat edesin.
İlk maaş aldığınız günü düşünün.Bir yetişkin olduğumuz gün bizden beklenen davranış kazandığımız parayı yönetebilmemizdir, ama çok azımız bunu başarma yeteneklerine sahiptir.Eğitim sistemi bizi nasıl meslek sahibi olacağımız konusunda eğitir ve yetenekler kazandırır.Fakat nasıl tasarruf yapacağımız, nasıl yatırım yapacağımız ve parayı nasıl çalıştıracağımız konusunda bir finansal eğitime ihtiyacımız var.
Tıpkı araba kullanmak ve müzik aleti çalmak gibi para yönetimi de öğrenilebilir ve öğrenmek için hiçbir zaman geç değildir. Para yönetimi daha fazla para kazanmamızı sağlayacak sihirli bir formül değildir;sahip olduğumuz paradan maksimum verim elde etmemizi sağlar.Öncelikle para yönetme becerinizi gözden geçirmenizde fayda var.Şu sorulara içtenlikle cevap verebilirseniz kendinizi test etmiş olursunuz;
- Kendi paranızı yönetmek için ne kadar çaba harcıyorsunuz?
- Haftalık, aylık ve yıllık ne kadar harcama yaptığınızın kaydını tutuyor musunuz?
- Çok küçük faydalar sağlayacak konularda yaptığınız harcamalar sizi hiç üzdü mü?
Para yönetiminin ilk adımı bütçedir.Bütçe sözcüğü birçok insanda korku ve hayal kırıklığını çağrıştırır.Bütçeniz kendi paranız için yaptığınız planlamadır ve bu planlama, tercihlerinize ve önceliklerinize göre belirlenir.Bunu nasıl yapacağını bilmeyen insanlar zamanla hayal kırıklığı yaşayabilirler.Bütçe yapmanın faydaları;
- Bütçe, finansal hedeflerimize ulaşmamızı sağlayan yol haritasıdır.
- Paranın bizi değil, bizim parayı yönetmemizi sağlar.
- İmkanlarımız dahilinde yaşayıp yaşamadığımızı gösterir.
- Tasarruf ve yatırım yapmamızı kolaylaştırır.
- Borçlarımızdan kurtulmamıza yardım eder.
- Çocukların eğitimi ve emeklilik gibi uzun vadeli harcamaları karşılamamıza yardım eder.
- Doğru ve kârlı yatırımlar yapmamızı sağlar
- En önemlisi, kafamızın rahat olmasını sağlar!
Öncelikle işe finansal durumunuzu gözden geçirerek başlayın; Şu anda kredi notunuz ne durumda, ne kadar borcunuz var, paranızı yönetmek ve harcamalarınızı karşılamak için kredi kartı kullanıyor musunuz?
Bütçe planını tamamladığınızda gelir ve giderinizi hesaplayabileceğiniz ve gelecek için planlar yapabileceğiniz sağlam bir temel oluşacaktır.Bu plan yedi aşamadan oluşur;
- Hedeflerinizi belirleyin
- Gelirlerinizi belirleyin
- Giderlerinizi belirleyin
- Planınızı uygulamaya başlayın
- Bütçeniz fazla veriyorsa yatırım olanaklarını araştırın
- Bütçeniz açık veriyorsa harcamalar kısmaya çalışın
- Harcamalarınızı kısamıyorsanız, ek gelir yaratmanın yollarını düşünün
- Bütçenizi yeniden düzenleyin ve keyfini çıkarın
1.AŞAMA:Hedeflerinizi belirleyin
Paranızı yönetebilmeniz için öncelikle neyin sizin için önemli olduğunu, nelerin sizi mutlu edeceğini belirlemeniz gerekiyor.Örneğin kredi kartı borçlarınızı kapatmak, yeni bir ev almak, tatile çıkmak, yeni bir iş kurmak, hangisi sizin için daha önemli.Bu örnekler çoğaltılabilir, siz öncelikle kısa, orta ve uzun vadede hedefler belirlemelisiniz.Örneğin kısa vadede kredi kartı borcunu kapatmak veya yeni bir cep telefonu almak, orta vadede tatile çıkmak veya yeni bir araba almak, uzun vadede emeklilik planları yapmak veya bir ev sahibi olmak hedefleriniz olabilir.
Bir çok insan finansal problem yaşar çünkü ne yapmak istediklerini net olarak bilmezler ve bundan dolayı rastgele para harcarlar.Kendinize ait net hedefler ortaya koymak planınızı inşa etmekte size yardımcı olacaktır.Bu plan kısaca finansal hedeflerinize nasıl ulaşacağınızı gösteren bir harita olacaktır.
Finansal hedeflerinizi belirlerken gerçekçi olun, tasarruflarınızı ilerleyen aşamalarda arttırabilirsiniz. Başlangıçta başarmak için planlama yapın.Bunları belirlerken ne kadar sürede ne kadar tasarruf yapmanız gerektiğini net olarak ortaya koymalısınız.
Ortaya koyduğunuz hedeflere ulaşabilmek için aile bireylerinin tamamının üzerinde hemfikir olduğu bir plan yapmalısınız.Bu aile içi müzakere gerektirir.Açıkça ifade etmek gerekir ki;aile bireyleri inanmaz ve sizinle aynı bakış açısına sahip olmaz ise bu planı uzun süre sürdürmeniz imkansızdır.Özellikle çocuklarınız için bu süreç çok önemli.Bir taraftan hedeflerinize ulaşırken diğer taraftan onlara şimdiden tasarruf yapmanın ne kadar değerli bir davranış olduğunu öğretmiş olacaksınız.
Bütçe planının başarıya ulaşması için tüm aile bireyleri aktif olarak rol almalıdır.Aile içi toplantılarda durum belli sürelerde müzakere edilmeli ve gerekirse küçük ayarlar yapılmalıdır.Aile bireyleri harcamaların nereye yapıldığı konusunda haberdar olmalıdır.Harcama yaparken aile bireylerinin onayını alırsanız zorlu zamanlarda onları ikna etmek hiç de zor olmayacaktır.Başarıya ulaşmak için suçlama yerine çözüme odaklanmalısınız.
2.AŞAMA:Gelirlerinizi belirleyin
Hedeflerinizi ortaya koydunuz.Şimdi para nereden geliyor bunu belirleme zamanı.Para yönetmeyi öğrendiğimizde bunu alışkanlığa dönüştürebiliriz.İşe ailenin gelir kaynaklarını ve bunların tutarlarını ortaya koymakla başlayın.Bütün kaynaklar küçük büyük demeden istelenmelidir;maaş, kira, komisyon gelirleri, bonuslar ve diğerleri.
Burada gözden kaçırılmaması gereken husus maaş ve kira gibi düzenli gelirleriniz yanında sıra dışı gelirleriniz olabilir.Bu tip gelirlerinizi son üç yıllık ortalamalarını göz önünde bulundurarak on ikiye bölün ve aylık tutarını bulun.
3.AŞAMA:Gidelerinizi belirleyin
Sıra geldi gider kalemlerini belirlemeye, işin en zor kısmı da bu.Bir çok insan gelir kaynaklarını söylemekte açıktır fakat giderleri sıralarken biraz gizemlidir.Eğer harcamaları çıkarabildiyseniz başlamak için doğru yerdesiniz.Çünkü bir çok aile harcamaların hesabını yazılı olarak tutmaz, bunları kredi kartı ekstresinden, faturalardan öğrenir.
Bazı harcamalar haftalık ve aylık olur;akaryakıt, market ve fatura harcamaları gibi.Mevsimsel olan harcamalarda da vardır;hediye almak, tatil, kıyafet almak ve ev bakımı gibi.Bu tip harcamaları aylık olarak hesaplamak için yıllık tutarı on ikiye bölmek işinizi kolaylaştıracaktır.
Bütün harcamaları yazdıktan sonra göreceksiniz ki yazdıklarınızdan fazla harcamanız var ve bunları bulamayacaksınız.Harcama kalemlerini net olarak listelemenin yolu tüm aile bireylerini üç ay takip etmektir.Aile bireyleri başlangıçta harcamalarını net olarak söylemekten kaçınacaklardır.Şimdi kaçınma zamanı değil tüm harcamaları açık bir şekilde ortaya koymalısınız ki planlama süreci gerçekçi olsun.
Harcamalarınızın kaydını tutuğunuzda göreceksiniz ki, paranızın bir kısmını ihtiyacınız olmayan işler için kullanmışsınız.Bu harcamalar genellikle içgüdü ile yapılmıştır ve planlı değildir.
İnsanlar dürtü ile harcamayı çeşitli sebepler ile yaparlar.Eğer kendinizi iyi hissediyorsanız keyif almak veya keyfinizi sürdürmek, eğer kendinizi kötü hissediyorsanız daha iyi hissetmeye çalışmak için bu tip harcamaları yaparsınız.
Alışveriş yapmak için yaptığınız gezintilerle bakmak için yaptıklarınızı birbirinden ayırın ve tedbir alın.Eğer bakmak için dışarı çıkıyorsanız yanınıza para ve kart almayın.
Dürtü ile yapılan harcamalar genellikle insanın stres seviyesi ile doğrudan alakalıdır.Az stresli olduğunuz anlar telafi edilebilir fakat yoğun stres içinde bulunduğunuz anlar sizi batırabilir.
Doğru işleyen para yönetiminin anahtarı isteklerlerle ihtiyaçları ayırmaktır.Bir şeyin ihtiyaç mı istek mi olduğunu ayıramıyorsanız bir müddet almayın.Belli bir süre geçtikten sonra gerçekten onsuz yapamayacağınıza kanaat getirirseniz, bu gerçekten bir ihtiyaç olabilir.Ancak çok gerekli ihtiyaçlar örneğin barınma ve ulaşım bile istek içerir, burada ciddi değerlendirmeye ihtiyacınız var.Örneğin tüm ulaşım masraflarını gözden geçirdiniz ve bir araba almanın daha karlı olacağına karar verdiniz, peki nasıl bir araba.
4.AŞAMA: Planınızı uygulamaya başlayın
Peki, gelir ve ödeme tarihleriniz çakışıyor mu? Bu önemli. Bir ayın tümünü göreceğiniz, her günün önemli gelir ve ödemelerini yerleştireceğiniz bir tabloya ihtiyacınız olacak.
Öncelikle gelir ve ödeme günlerinin çakışmaması için tedbir almanız gerekiyor.Faturaların ve banka kredilerinin son ödeme tarihlerini, taksitlerinizi paranızın geleceği tarihe göre firmalarla görüşerek ayarlayabilirsiniz.
Bütçe yapmanın püf noktası onu yüzde bazında yapmaktır.Sahip olduğunuz gelire göre bütçe yapmak orta ve uzun vadede planınızı aksatır.2500 Lira aylık maaş alan birinin kira bütçesi için aylık 500 Lira ayırdığını düşünün.Bu kişinin işinden ayrıldığını ve maaşının 1500 Liraya düştüğünü düşünün.
Giderler bölümüne sizden çıkan her şeyi yazmalısınız.Bu sadece yaptığınız fatura ödemelerinden ibaret değildir;tasarruf hesabınıza yatırdığınız para da bir giderdir.Bütçenize şeklini verdikten sonra üzerinde düşünmelisiniz;bu harcama kalemini bu seviyeye düşürebilir miyim, bu olmadan ben yaşamıma devam edebilir miyim veya bütçe fazla veriyorsa bunu ne yapmalıyım gibi sorulara cevap bulmalısınız.
Finansal felaketlerde kendinizi koruyacak tedbirler almalısınız(Acil durum fonu).Tasarruf için ayırdığınız para belki bir gün beklenmedik durumlarda çıkış yolunuz olacak.Tasarruf için ayırdığınız para sadece finansal hedeflere ulaşmanızı sağlamayacak aynı zamanda beklenmedik durumlarda sigortanız olacaktır.Burada mesele bütçe planlamasına devam edebilmektir.Beklenmedik bir durumda biraz tasarrufunuz yoksa bütçe planlamasını sağlıklı bir şekilde sürdüremezsiniz.Acil durumlar için ayırmış olduğunuz bir tasarruf hesabınız varsa bu durumda bireysel kredi veya kredi kartı kullanmak zorunda kalmazsınız.
Tasarruf yapmaya sadık kalmanın en kolay yolu bankanıza bu hesaba aktarılması için otomatik ödeme talimatı vermenizdir.
Başlangıçta tasarruf yapmakta çok zorlanacaksınız.Fakat önemli olan başlamak.Kendinizi çok zorlamayın, başlangıçta küçük miktarlar ile başlayın.Bunu yapmayı başardığınızı gördükçe daha fazlasını ayırmak için zamanla kendinizi zaten zorlayacaksınız.Yıllar sonra baktığınızda tasarruflarınızın ne kadar hızlı yükseldiğine inanamayacaksınız.
Maaş veya gelirleriniz hangi aralıkla geliyorsa bütçe planlamasını da o takvime göre yapmalısınız.Gelirleriniz aylık, yıllık veya mevsimsel olabilir.Bunların toplamını on ikiye bölüp aylık planlama yapmakta fayda var.
Geleceğinizi tahmin ettiğiniz gelir kalemlerini hesabınızda görünceye kadar buraya yazmayın.
Herkes aylık düzenli bir gelire sahip değildir Bazıları mevsimlik gelir elde ederken, bazıları kendi işini yapar bazıları da elde ettiği komisyon gelirleri ile yaşamını sürdürür.Gelirinizin hangi aralıkta olduğu hiç fark etmez, bunlar sizin bir bütçe oluşturmanıza engel değildir.Özellikle kendi işinizi yapıyorsanız kişisel ve iş bütçesini mutlaka ayırmalısınız.
Eğer düzenli bir gelire sahip değilseniz uygulayabileceğiniz birinci strateji şu şekilde olabilir.Son üç yılı göz önünde bulundurarak ortalama yıllık gelirinizi tespit edin ve on ikiye bölerek aylık gelirinizi bulun.Eğer aylık gelir harcamalarınızı karşılamıyorsa gelirlerinizi arttırmanın veya giderlerinizi düşürmenin yollarını bulmalısınız.
İkinci strateji bir holding hesabı kurmak ve kendinize her ay buradan sabit maaş vermek olabilir.Bu durumda holding gelirleri bazı aylar yüksek iken bazı aylar düşük olacak fakat sizin kişisel aylık geliriniz değişmeyecektir.
5.AŞAMA: Bütçeniz fazla veriyorsa yatırım olanaklarını araştırın
Amacımız zaten bütçenin fazla vermesini sağlamak.Başlangıçta elinizdeki para çok küçük olacak, yatırım imkanlarını iyi araştırın, hata yapmayın.Buradaki miktar büyüdükçe daha büyük yatırım imkanlarını araştırmanız gerekecek.
6. AŞAMA:Bütçeniz açık veriyorsa harcamalar kısmaya çalışın
Tasarruflu olmak, önce israf etmemek demektir. Boşa geçen zaman, gereksiz yere çalışan bir alet hatta verimli kullanılamayan zaman ve emek bile israftır.Tasarruf, zor zamanlarda değil, refah dönemlerinde yapması gereken bir eylemdir. Tasarruflu olmak, dönemsel bir tedbir değil bir iş yapma biçimi, bir dünya görüşü, bir hayat tarzıdır.Bütçeniz açık verdi ise bu bir tehlike işareti! Zorunlu harcamalarınıza bir kez daha bakıp, kısabilecekleriniz varsa kısmayı deneyin.
7.AŞAMA: Harcamalarınızı kısamıyorsanız, ek gelir yaratmanın yollarını düşünün
Temel harcamalarınızı kıstınız buna rağmen bütçeyi denkleştiremiyorsunuz.Bu durumda gelirlerinizi arttırmanız gerekiyor.Küçük bir araştırma ile mesai sonrası evden yapabileceğiniz işler bulabilirsiniz.Ders vermek, uzmankirala gibi sitelerde evden iş yapmak gibi.
8.AŞAMA:Bütçenizi yeniden düzenleyin ve keyfini çıkarın
En iyi planlar bile izlenmeye ve gerekiyorsa yeniden değerlendirilmeye muhtaçtır.Durum değişebilir, hatalar yapılabilir ve ihtiyaçlarınız değişkenlik gösterebilir.
Bütçeyi yaptıktan sonra özellikle ilk üç ay izlemek için daha çok gayret sarf etmelisiniz.Bütçeyi hazırlarken ortaya koyduğunuz hedefler gerçekçi mi bunu görmeniz gerekiyor.Hayal mahsulü hedeflerlerle bütçe planlamasını sürdüremezsiniz.
İlk yıl planınızı her ay düzenli olarak gözden geçirmelisiniz.Eğer işler yolunda gidiyorsa ikinci yıl üç ayda bir ve yine işler yolunda gidiyorsa üçüncü yıl yıllık olarak planınızı gözden geçirmelisiniz.
Planınızı uygularken hayatınızda büyük değişimler olabilir.Bu durumlarda bütçeyi tekrar gözden geçirmeniz ve yeniden düzenleme yapmalısınız.Bütçe bir defa yapılan ve kendi kendine devam eden bir faaliyet değildir.Sürekli izlemeniz, yeniden değerlendirmeniz ve müdahale etmeniz gerekir.
Tasarruf yapabildiğiniz aylar mutlaka önce kendinize ödeme yapın , yani kendinizi ödüllendirin.Göreceksiniz bu uygulama ile planınıza daha çok sahip çıkacaksınız.
Para yönetme alışkanlığınız geliştikçe, kendinizi daha rahat hissedeceksiniz ve zamanla bu planı uygulamanın ve takip etmenin daha kolay yollarını keşfedeceksiniz.
Bana göre israfı engellemenin ilk adımı, israf ettiğimizin farkına varmaktır. Eğer kaynakları israf ettiğimiz bilincine varmazsak tasarruf yapmayı aklımıza bile getirmemiz mümkün değildir. İhtiyaç olmadan tüketilen, yerinde kullanılmayan, kullanıldığında artı değer üretmeyen her kaynağın israf olduğunu fark etmek, tasarrufun ilk adımıdır. Hayatımızı bu gözle değerlendirerek israfı önlememiz mümkündür.
Daha iyi bir hayatı talep etmek, kendimiz ve ailemiz için daha fazla tüketmeyi istemek hepimizin hakkı. Buna kimse karşı çıkamaz; ama yarın da iyi yaşamak istiyorsak yeni bir denge kurmaya ihtiyacımız var.
Para idaresini bilmeyen bir adamı mahvetmenin en emin yolu, ona biraz para vermektir.