Ferguson’da Michael Brown’ın ölümü ardından başlayan gösteriler ile ABD’de siyahilerin 19. yüzyıldan bu yana süren mücadelesi tekrar gündemde. Birçok kişiye göre olaylar sadece ırkçılıkla değil sınıf çatışmasıyla da ilgili…
“Biz buraya kendi isteğimizle gelmedik. Bizi topraklarımızdan söküp zorla getirdiler. Şimdi halimize bak. Şu caddenin üzerinde tam 7 tane içki dükkânı var. Ama okullarımızda doğru dürüst eğitim yok. Alkol ve işsizliğe mahkûm ediliyoruz!” Ferguson’da bir eylemcinin bağırarak sarf ettiği bu sözler siyahî genç Michael Brown’ın beyaz bir polis tarafından öldürülmesinden sonra sokağa dökülen kalabalığın bir cinayetten daha fazlasına isyan ettiğinin en büyük kanıtıydı.
Her cinsten, her ırktan insanın kaynaştığı yer olarak bilinen bu ülkede, gerçekten de her çeşit insan var. Ama herhalde hepimizin aklına ilk gelen ırk, zenciler olacaktır. Zenciler bugün eski kölelik günlerinden uzakta görünüyorlar. Ama boyunlarında görünmeyen esaret halkalarını anlamak zor değil.
Sorunu daha iyi anlamak için önce Amerikan tarihinde zenciler için kilometre taşları sayılabilecek olayların incelenmesinde fayda var:
1619 – Kuzey Amerika’da yerleşen İngiliz kolonileri, ilk zenci köleleri Afrika’dan Virginia’ya getirdi.
1793 – Çırçır makinasının icadı, Güney’de köle işgücüne olan istemi artırdı.
1808 – Yurtdışından ülkeye köle getirilmesi yasaklandı.
1861 – Güney’in ABD’den ayrılmasıyla konfederasyon kuruldu ve iç savaş başladı.
1863 – Başkan Abraham Lincoln ”Azat Beyannamesi”ni yayımladı. Konfedere devletlerdeki tüm kölelerin özgürlüğünü ilan etti.
1865 – İç savaş sona erdi. Lincoln, uğradığı suikast sonucu yaşamını yitirdi. ABD Anayasası’nın 13. maddesi köleliği yasakladı.
1868 – Anayasanın 14. maddesiyle, tüm Afrika kökenli Amerikalılar’a vatandaşlık hakkı verildi.
1870 – Zenci erkeklere oy kullanma hakkı verildi.
1896 – ABD Yüksek Mahkemesi, ırk ayrımının anayasayal olduğuna hükmetti.
1947 – Jackie Robinson, Amerika Ulusal Beyzbol Ligi’nde oynayan ilk zenci oldu.
1948 – Başkan Harry S. Truman, ABD ordusunda ırk ayrımının kaldırılması talimatını verdi.
1954 – ABD Yüksek Mahkemesi, okullardaki ırk ayrımının anayasal olmadığına hükmetti.
1955 – Rosa Parks adlı kadın, Alabama’da otobüste yerini bir beyaza vermeyi reddetti. Tutuklanması, Martin Luther King öncülüğünde 1 yıl süren ve çok ses getiren bir boykotu beraberinde getirdi. Zenciler, 1 yıl boyunca otobüslere binmediler ve işlerine toplu halde yürüyerek gittiler.
1963 – Martin Luther King, Alabama’da insan hakları gösterileri sırasında tutuklandı ve hapse atıldı, aynı yıl Washington’da, ünlü ”Bir Düşüm Var”(I Have a Dream) başlıklı konuşmasıyla zencilerin özgürlük mücadelesini ateşledi.
1964 – Başkan Lyndon Johnson, İnsan Hakları Yasası’nı imzaladı. Martin Luther King, Nobel Barış Ödülü’nü kazandı.
1965 – İnsan hakları savunucusu Malcolm X öldürüldü. Alabama’da insan hakları gösterileri şiddet kullanılarak bastırıldı. Oy Kullanma Hakkı Yasası, Kongre’den geçti.
1966 – Massachusetts eyaletinden Edward Brooke, iç savaşı izleyen yeniden yapılanma döneminden sonra seçilen ilk zenci senatör oldu.
1967 – Thurgood Marshall, ilk zenci yüksek mahkeme yargıcı olarak başkan Johnson tarafından atandı.
1968 – Martin Luther King, Tennessee eyaletinin Memphis kentinde suikaste kurban gitti.
1990 – Douglas Wilder, Virginia Valisi seçilerek ülkenin ilk zenci valisi oldu.
Haziran 2008 – Illinois Senatörü Barack Obama, Demokrat Parti’nin başkan adayı seçildi.
4 Kasım 2008 – Barack Obama, rakibi Cumhuriyetçi Parti’nin adayı John McCain’i başkanlık yarışında geride bırakarak ABD’nin müstakbel başkanı seçildi
Olayların bundan sonra nasıl gelişeceği, ne kadar süreceği ve bu hareketlenmenin sonunda başta hukuk alanı ve güvenlik güçlerinin yaklaşımları olmak üzere 1960’lara benzer ciddi bir değişimin yaşanıp yaşanmayacağını ise şimdilik tahmin etmek çok güç.